Iedereen heeft morele waarden, maar deze kunnen met elkaar in botsing komen. Op dat moment ontstaat er een ethisch dilemma. Hoe beslis je hierover en wat zou jij doen? We leggen verschillende situaties uit en hoe je hiermee omgaat.
Ethiek (ethisch verantwoord)
De ethiek bevat alles wat met normen en waarden te maken heeft, met de nadruk op morele waarden. Niet doden, niet stelen of een ander pijn doen: dat is ethisch verantwoord.
Ethiek is de filosofie over alles wat we moreel verantwoord vinden. Hier wordt al sinds de oudheid over gediscussieerd: wat kan wel en wat kan absoluut niet?
Iedereen krijgt wel eens te maken met een ethisch dilemma. Hierbij moet je een verantwoorde keuze maken, maar dit blijkt niet altijd even gemakkelijk.
Voorbeeld ethisch dilemma
Iemand doden is niet ethisch verantwoord, maar dat is iemand pijn doen ook niet. Toch zal een arts zijn patiënt soms bewust pijn moeten doen: ten behoeve van een behandeling. Omdat hier de gezondheid op het spel staat, worstelt de arts niet met een ethisch dilemma.
Het wordt anders wanneer er een Siamese tweeling wordt geboren. Twee baby’s zijn met elkaar vergroeid, waarbij ze de belangrijkste organen delen. Omdat deze organen precies in het midden zitten, is het lastig bepalen aan wie deze organen toebehoren. De arts staat voor een ethisch dilemma. Doet hij niets, dan sterven beide kinderen. Opereert hij, dan redt hij één kind maar zal het ander sterven. Welke keuze moet de arts maken? Dit is een groot ethisch dilemma.
Moreel dilemma op de werkvloer
Je staat er niet bij stil, maar ook in het dagelijks leven en op de werkvloer krijg je met morele (ethische) dilemma’s te maken. Het valt niet mee altijd vanuit ethisch oogpunt juist te handelen.
Een voorbeeld van een ethisch dilemma op de werkvloer
Je bent psycholoog en een patiënt vertelt jou dat hij een aanslag gaat plegen. Aan de ene kant mag je dit niet naar buiten brengen: je hebt een beroepsgeheim. Aan de andere kant wil je een grote groep mensen beschermen. Omdat het leven van mensen voor dat van iemands privacy gaat, zul je dit verhaal toch naar buiten moeten brengen.
Nog een voorbeeld
Een klant steelt iets uit de winkel waar je werkzaam bent. Toevallig ken je de dievegge en weet je dat ze het financieel zwaar heeft, waardoor ze moeilijk voor haar kinderen kan zorgen. Geef je haar aan bij de politie of kies je ervoor om haar te laten gaan? Dit ethisch dilemma kan je even bezighouden, maar vaak is hier wel een oplossing voor: alles in kaart brengen.
Een goede afweging maken
Een ethisch of moreel dilemma kun je zelf aanpakken. Dit doe je met onderstaande stappenplan:
- Verkennen: krijg een compleet beeld van de situatie
- Vragen: formuleer de vraag waar je graag antwoord op wilt hebben
- Betrokkenheid: bepaal wie er betrokken zijn
- Afwegen: beargumenteer de voor- en nadelen
- Besluit: maak aan de hand van voorgaande stappen een besluit
- Evalueer: bekijk of je besluit ook goed was
Door goed bij de situatie stil te staan, alle betrokkenen in kaart te brengen en de voor- en nadelen van je keuze op een rijtje zetten, weegt je ethisch dilemma ineens een stuk minder zwaar.
Artikelen gerelateerd aan ethiek en ethische dilemma’s:
Auteur: Bianca Walraven