Ethiek

Ethisch verantwoord of ethisch handelen: wat betekent dit eigenlijk? De betekenis van ethiek heeft alles met opvoeding te maken, maar ook met het maken van eigen keuzes. Het is soms lastig uitleggen, daarom lichten we het in dit artikel nader toe.

De betekenis van ethiek

Ethiek hangt samen met normen en waarden. Wat is eigenlijk het verschil tussen beiden?

Normen en waarden zijn de omgangsvormen oftewel hoe anderen verwachten dat je sociaal handelt. Het geheel van deze normen en waarden noemt met het moraal.
Ethiek is het nadenken over en analyseren van die moraal. De ethiek kun je ook wel morele filosofie noemen. Hierbij wordt gekeken naar een handeling en of deze goed of fout is.

Strafrecht: ethisch verantwoord

Een goed voorbeeld van ethiek is het strafrecht. Sinds 1870 is de doodstraf in Nederland afgeschaft. Waarom? Men vond het niet langer ethisch verantwoord. De doodstraf werd namelijk als wreed en onbeschaafd gezien. In veel andere landen wordt de doodstraf wel nog uitgevoerd. Hieruit blijkt dat ethiek niet overal eenzelfde rol speelt.

Ethiek en rechtvaardigheid

Ethiek behandelt ook algemene zaken, bijvoorbeeld wat rechtvaardigheid is. Iemand die inbreekt moet hiervoor gestraft worden. Toch moet deze straf ethisch verantwoord zijn. Zo staat de doodstraf niet in verhouding met het misdrijf. Daarnaast moet een handeling ook een duidelijk doel hebben. Goed afwegen wat de gevolgen hiervan zijn en wie verantwoording neemt.

Een inbreker zal hier niet snel over nadenken, omdat deze geen of mindere normen en waarden en kennis van ethiek heeft. Hij denkt niet over zijn daad en mogelijke gevolgen na; emotionele en financiële schade bij het slachtoffer. Vaak komt het besef pas na een straf of nadat de dader in dezelfde situatie terecht komt, waarbij hij het slachtoffer is.

Het begint bij de opvoeding

Ethiek of ethisch verantwoord begint allemaal bij de opvoeding van het jonge kind. Normen zijn sociale regels oftewel hoe iemand zich moet gedragen. Waarde is respect hebben, bijvoorbeeld voor iemands privacy.

De opvoeding is van grote invloed op de normen en waarden en hiermee de ethiek. Toch heeft ook de omgeving hier invloed op. Een kind dat opgroeit in een achterstandswijk, krijgt vaker te maken met geweld op straat. Hierdoor kan het kind dit opvatten als iets normaals. Geweld is voor het kind dan ethisch verantwoord, terwijl anderen dit totaal niet vinden.

Zijn ouders verantwoordelijk?

Hoewel ouders een grote rol spelen bij de opvoeding, kunnen ze niet altijd verantwoordelijk worden gesteld. De omgeving waarin het kind opgroeit maar ook mensen waarmee het later in contact komt, kunnen normen en waarden veranderen. Het komt dus ook zeker voor dat een kind uit een welgesteld gezin en met een goede opvoeding toch de mist in gaat.

Ethiek door de jaren heen

Deze moraalwetenschap is natuurlijk niet nieuw maar bestaat al heel lang. De eerste morele filosofie is bij de oude Grieken bekend. Namen als Pythagoras en Socrates hielden zich hiermee bezig. In de middeleeuwen kreeg ethiek dankzij het christendom een nieuwe betekenis. Denk maar aan de 10 geboden waaronder geen moord, stelen of overspel plegen hoort.

Ethiek speelde natuurlijk ook een belangrijke rol in de tijd van de slaven en de wereldoorlogen. Dit onderwerp leefde vooral na de Tweede Wereldoorlog enorm op.

Auteur: Bianca Walraven