Nederland is een verzorgingsstaat. Maar wat betekent dit nu eigenlijk? Hoe ziet een verzorgingsstaat er uit?
Verzorgingsstaat wil zeggen dat het sociaal systeem zo is ingericht dat de overheid verantwoordelijk is om zorg te dragen voor het welzijn van haar burgers. Welzijn in de vorm van scholing en onderwijs, huisvesting, gezondheidszorg, werkgelegenheid, maar ook sociale voorzieningen als uitkeringen en toeslagen.
In dit artikel bespreken we de kenmerken van de verzorgingsstaat en het functioneren hiervan.
Kenmerken verzorgingsstaat
Kenmerkend aan een verzorgingsstaat is dat het sociaal systeem functioneert. Het biedt de burger zekerheid en voorzieningen. Een slecht functionerend sociaal systeem biedt de burger geen zekerheid en welzijn.
Wanneer er te weinig goede gezondheidszorg is, uitkeringen niet worden uitgekeerd wegens wanbeleid en de werkeloosheidscijfers langdurig bijzonder hoog liggen, dan faalt het sociaal systeem.
In Nederland functioneert het sociaal systeem relatief naar behoren. Relatief, omdat er ook in Nederland knelpunten bestaan. Alleen niet in die mate waarin het burgers in hun bestaan aantast (uitzonderingen daargelaten).
Wat is het socialezekerheidsstelsel?
Het socialezekerheidsstelsel kent sociale verzekeringen en voorzieningen.
Volksverzekeringen:
- Dit betreft volksverzekeringen zoals AOW, Kinderbijslag (AKW), Algemene nabestaandenwet (Anw) en Wet langdurige zorg (Wlz).
- Bijdrage leveren aan volksverzekeringen, afhankelijk per inkomen, geldt voor alle Nederlanders. De bijdrage wordt geleverd via de Belastingdienst of inkomensafhankelijke premies.
Werknemersverzekeringen:
Werknemers in loondienst dragen verplicht via hun salaris premie af aan tal van sociale verzekeringen. Ook werkgevers dragen maandelijks per werknemer premie af aan deze werknemersverzekeringen.
- Gefinancierd vanuit Werknemersverzekeringen worden: werkloosheidswet (WW), ziektewet (ZW), wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA) en tot slot de wet arbeid en zorg (WAZO).
- De uitvoerende instantie is het UWV.
- Een werkgever kan korting krijgen op de premie bij het in loondienst nemen van een gedeeltelijk arbeidsongeschikte werknemer.
- Zodra een werknemer de AOW-gerechtigde leeftijd heeft bereikt, hoeft deze geen bijdrage meer af te leveren aan verplichte werknemersverzekeringen.
Sociale voorzieningen
Naast het socialezekerheidsstelsel bestaan er sociale voorzieningen waarvoor geen premies gelden. Via diverse wetten zijn deze sociale voorzieningen geregeld, namelijk:
- Toeslagenwet (TW). Toeslagen zijn door burgers zelf aan te vragen. Indien je deze niet aanvraagt, ontvang je ook geen toeslag op bijvoorbeeld je ziektekostenverzekering, sociale huurwoning, of kinderopvang. De toeslagen compenseren inkomensafhankelijk gedeeltelijk het maandbedrag wat iemand kwijt is aan bepaalde instanties.
- Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekering voor Jonggehandicapten (Wajong). De Wajong uitkering is er voor jongeren die onder de 18 jaar een ziekte of handicap hebben opgelopen.
- Participatiewet. De participatiewet vervangt enkele andere wetten, zoals Wwb (Wet werk en bijstand), maar ook gedeeltelijk de Wajong. De participatiewet staat voor ‘deelnemen’. Deelnemen aan de samenleving door o.a. te participeren op arbeidsgebied. De participatiewet is er voor iedereen die niet zonder hulp kan deelnemen aan de arbeidsmarkt. Zo kunnen mensen ondersteuning krijgen d.m.v. jobcoaches, beschutte werkvoorzieningen en premies voor werkgevers bij het in dienst nemen van een gedeeltelijk arbeidsgeschikte.
- IOAW + IOAZ: Wet Inkomensvoorziening Oudere en gedeeltelijk Arbeidsongeschikte Werknemers (IOAW) of Zelfstandigen (IOAZ). Deze wet vult de inkomens van oudere werknemers / zelfstandigen aan tot het bijstandsniveau.
Vanzelfsprekend dient men aan bepaalde voorwaarden te voldoen om aanspraak te kunnen maken op sociale voorzieningen die zojuist genoemd zijn. Deze zullen we hier nu niet verder behandelen, aangezien deze zeer uitgebreid kunnen zijn.
Naast het socialezekerheidsstelsel zijn er vele andere voorzieningen waar Nederlanders al dan niet verplicht gebruik van kunnen maken.
Scholing, educatie in Nederland
In Nederland geldt een leerplicht. Leerlingen in de leeftijd 5 tot 16 jaar zijn leerplichtig. Daarnaast zijn jongeren tussen de 16 en 18 jaar leerplichtig zolang zij nog geen diploma / kwalificatie hebben behaald. Zij dienen minimaal te beschikken over een MBO (niveau 2), HAVO of VWO diploma.
Tot 18-jarige leeftijd geldt er geen verplicht lesgeld voor het volgen van beroepsonderwijs. Wie na 1 augustus 18 jaar is geworden betaalt dus wel lesgeld, afhankelijk per opleiding gelden verschillende tarieven per schooljaar. Studenten kunnen een studielening aanvragen, of een aanvullende studiebeurs.
Basisonderwijs en voortgezet onderwijs vragen (met enige klem soms) een vrijwillige ouderbijdrage voor ieder schooljaar. Echter deze vrijwillige ouderbijdrage is niet verplicht.
Als extra stimulans voor de ontwikkeling van kinderen, kunnen jongeren tot 18 jaar gratis lid worden van de plaatselijke bibliotheek.
Sociale huurwoningen
In Nederland kun je een woning huren of kopen. Huurwoningen kunnen worden aangeboden door woningcorporaties, het betreft dan sociale huurwoningen. Ook kunnen private organisaties huurwoningen aanbieden, deze vallen binnen de ‘vrije sector’ huurwoningen.
Om te kunnen beschikken over een sociale huurwoning zul je ingeschreven moeten staan als woningzoekenden bij de woningcooperatie. Meestal is er een jarenlange wachtlijst aanwezig en zul je minimaal 5 tot 10 jaar op een wachtlijst moeten staan alvorens een huurwoning wordt toegewezen. In bepaalde gevallen hebben huurders recht op huurtoeslag. Dit is afhankelijk van de huurprijs en het inkomen. Sociale huurwoningen mogen niet oneindig huurverhogingen doorvoeren, er is een limiet gesteld aan huurverhogingen. Ook kunnen in specifieke gevallen woningzoekenden een urgentieverklaring krijgen voor een huurwoning.
Gezondheidszorg
In Nederland moet iedere inwoner verplicht een basiszorgverzekering afnemen en kan daarnaast kiezen voor aanvullende ziektekostenverzekeringen. Bij de overheid kunnen burgers zorgtoeslag aanvragen, die al dan niet wordt toegekend op basis van inkomsten over dat kalenderjaar.
Nederland als verzorgingsstaat, tot slot
Nederland als verzorgingsstaat is bijzonder uitgebreid. Iedere inwoner krijgt er doorgaans mee te maken en kan er de vruchten van plukken. Het belangrijkste aan een verzorgingsstaat als de Nederlandse is dat deze inwoners een bepaalde mate van zekerheid biedt in het bestaan.
Lees ook over Nederland als democratische rechtstaat of over maatschappelijke problemen >>